|
Min jidħol fis-sagristija
tal-Knisja Arċipretali
ta’ Santa Marija
Mtellgħa fis-Sema
fiż-Żebbuġ, Għawdex,
min-naħa tal-kappellun
tax-xellug, u jdur
lejn ix-xellug u
jħares lejn il-ħajt
tal-Punent, jara
bosta “santi” u
ritratti ta’ imwiet
ta’ saċerdoti li
ħarġu minn din il-Parroċċa
Matriċi. Fl-ewwel
inkwatru mix-xellug
insibu notifikazzjoni
fuq Dun Franġisku
Manueli, ħu antenat
tiegħi.
L-Ewwel Parti
Dun Franġisku Manueli
twieled fid-9 ta’
Marzu, 1708, fiż-Żebbuġ,
Għawdex, minn Ġwanni
Marija u Alberta
Mercieca, u tgħammed
jumejn wara fil-Knisja
Matriċi ta’ Għawdex.
Missieru, Ġwanni
Marija, bin Ġwanni
Pawlu u Marija Bigeni,
miż-Żebbuġ, armel
ta’ Anġelika Cassar,
bint Marċellu u
Marija, mill-Għarb,
iżżewweġ lil Bernarda
Alberta Mercieca,
bint Ġulju u Marija
Pace, mir-Rabat
ta’ Għawdex, fis-27
ta’ April, 1705,
fil-Knisja ta’ San
Kosma u San Damjan
ġewwa ċ-Ċittadella
fejn darba kien
hemm sptar. L-amministratur
taż-żwieġ kien il-Kanonku
Wiġi Cefai, waqt
li x-xhieda kienu
Pietru Pawlu Farrugia
u Bertu Mifsud.
Dun Franġisk huwa
l-uniku wild mis-seba’
ħutu l-oħra li tgħammed
fil-Matriċi. L-oħrajn
tgħammdu fiż-Żebbuġ
hekk: Mikiel Anġlu,
li twieled fl-20
ta’ Jannar, 1706,
u tgħammed l-għada,
u li kien l-ikbar
minn ħutu, u kien
antenat tiegħi (ara
fil-ħarġa tas-sena
d-dieħla); Antonju,
li twieled fid-19
ta’ Ġunju, 1710,
u tgħammed fl-istess
jum; Anġelica sive
Katerina, li twieldet
fis-26 ta’ Novembru,
1712, u tgħammdet
l-għada; Alfonsa,
li twieldet fit-13
ta’ Jannar, 1716,
u tgħammdet l-għada;
Marju, li twieled
fil-15 ta’ Awwissu,
1717, u tgħammed
fl-istess jum; Rożarja,
li twieldet fit-8
ta’ Ġunju, 1720,
u tgħammdet l-għada,
u Agata, li twieldet
fl-4 ta’ Frar, 1725,
u tgħammdet fl-istess
jum.
B’hekk wieħed jikkonkludi
li fil-familja tiegħu
kien hemm erba’
subien u erbat ibniet.
Imma jrid jingħad
li Alfonsa mietet
ta’ ħames xhur fis-27
ta’ Ġunju, 1716,
waqt li Marju miet
ta’ 25 sena fit-28
ta’ Settembru, 1742.
Mill-oħrajn, Mikiel
Anġlu żżewweġ li
Duminka Ġenovese
fil-Knisja tal-Portu
Salvu, fil-Belt
Valletta, fil-21
ta’ Novembru, 1728,
u mar joqgħod fiż-Żejtun
minn fejn ħarġu
l-antenati tiegħi
bil-kunjom “Vella”
(ara fil-ħarġa tas-sena
d-dieħla); Antonju
żżewweġ lil Marija
Filippone fiż-Żurrieq
fit-30 ta’ Lulju,
1730 u, wara, lil
Anna D’Alfonso fiż-Żurrieq
stess fis-27 ta’
Settembru, 1774;
Anġelica sive Katerina
żżewġet lil Tumas
Zahra fiż-Żebbuġ
fl-24 ta’ Awwissu,
1729; Rożarja żżewġet
lil Orazju Galea
fiż-Żebbuġ fit-28
ta’ Awwissu, 1737,
u marret toqgħod
fl-Għarb, waqt li
Agata żżewġet li
Mikiel Galea fiż-Żebbuġ
fis-17 ta’ Awwissu,
1749, u marret toqgħod
l-ewwel fiż-Żebbuġ,
u mbagħad fir-Rabat
ta’ Għawdex.
Iżda din ma kinietx
il-familja kollha
ta’ Dun Franġisk
Manueli. Dan ngħidu
għaliex, kif għidna,
missieru kien miżżewweġ
darbtejn.
Ġwanni Marija Manueli,
missier Dun Franġisk,
kien qabel iżżewweġ
lil Anġelika Cassar,
bint Marċellu u
Marija, mill-Għarb,
fis-17 ta’ Awwissu,
1687, fil-Knisja
ta’ San Lawrenz,
Parroċċa tal-Għarb.
L-amministratur
taż-żwieġ kien il-Kappillan
Dun Ġwanni Marija
Camilleri, waqt
li x-xhieda kienu
Dun Duminku Axiaq
u Ġlormu Spiteri.
Ġwanni Maria Manueli
baqa’ joqgħod fiż-Żebbuġ.
Minn dan iż-żwieġ,
Ġwanni Marija Manueli
kellu dawn it-tfal,
li twieldu kollha
fiż-Żebbuġ hekk:
Indrì li twieled
fis-26 ta’ Jannar,
1689, u tgħammed
l-għada fil-Knisja
Matriċi fir-Rabat;
Orazju, li twieled
fis-17 ta’ Ottubru,
1691, u tgħammed
fiż-Żebbuġ l-għada;
Ġużeppi, li twieled
fl-24 ta’ Marzu,
1694, u tgħammed
fiż-Żebbuġ fl-istess
jum; Ġwanni Duminku
sive Marċellu, li
twieled fil-5 ta’
Novembru, 1695,
u tgħammed fiż-Żebbuġ
fl-istess jum; Ġużeppi
ieħor, li twieled
fis-27 ta’ Ġunju,
1698, u tgħammed
fiż-Żebbuġ fl-istess
jum; Maria, li twieldet
fl-4 ta’ Marzu,
1700, u tgħammdet
fiż-Żebbuġ fl-istess
jum; Ġwanni Pawlu,
li twieled fit-12
ta’ Lulju, 1702,
u tgħammed fiż-Żebbuġ
fl-istess jum; u
Roża li twieldet
fl-20 ta’ Diċembru,
1704, u tgħammdet
fiż-Żebbuġ l-għada.
B’hekk, minn dan
l-ewwel żwieġ, Dun
Franġisku Manueli
kellu tmint aħwa
oħra, sitt subien
u żewġt ibniet.
Minn dawn, l-ewwel
Ġużeppi miet ta’
sentejn fl-1 ta’
Lulju, 1696, waqt
li Roża mietet ta’
ħames xhur fit-22
ta’ Mejju, 1705.
Minn dawn l-aħwa,
Dun Franġisk kellu
waħda soru, Marija.
L-oħrajn iżżewġu
hekk: Indrì żżewweġ
li Vittorja Mizzi
fil-Knisja ta’ San
Ġorġ fir-Rabat ta’
Għawdex fil-25 ta’
Awwissu, 1714, u
baqa’ joqgħod fir-Rabat;
Orazju żżewweġ lil
Katerina Saliba
fil-Matriċi fis-16
ta’ Settembru, 1714,
u baqa’ joqgħod
fir-Rabat; Ġwanni
Duminku sive Marċellu
żżewweġ lil Anna
Mangion fiż-Żebbuġ
fid-29 ta’ Lulju,
1719; Ġużeppi żżewweġ
lil Grazzja Spiteri
fil-Knisja tal-Portu
Salvu fil-Belt Valletta
fid-29 ta’ Ottubru,
1737; waqt li Ġwanni
Pawlu żżewweġ li
Ursula Saliba fiż-Żebbuġ
fit-2 ta’ Awwissu,
1721.
Barra oħtu soru
mill-ewwel żwieg
ta’ missieru, Dun
Franġisk Manueli
kellu qarib ieħor
li kien qassis,
il-Kanonku Anġlu
Manueli, li kien
jiġu minnu hekk:
Il-Kanonku Anġlu
Manueli kien bin
Ġwanni Marija u
Liberata Agius,
li kienet mill-Għarb
u li marret toqgħod
fiż-Żebbuġ: dan
Ġwanni Marija kien
bin Ġwanni Pawlu
Manueli u Ursula
Saliba, miż-Żebbuġ,
waqt li Ġwanni Pawlu
kien ħu Dun Franġisku
mill-ewwel żwieġ
ta’ missieru. B’hekk,
Dun Anġlu kien bin
in-neputi ta’ Dun
Franġisk. Huwa twieled
fiż-Żebbuġ fis-17
ta’ Ottubru, 1797,
u tgħammed l-għada,
għix fl-Algiers,
u miet fl-Għarb
fil-11 ta’ Novembru,
1871, ta’ 74 sena.
Dun Franġisku Manueli
miet ta’ 83 sena
fiż-Żebbuġ fit-8
ta’ Awwissu, 1787,
u ndifen fil-Knisja
Parrokkjali taż-Żebbuġ.
Ħutu li ma mietux
żgħar mietu hekk:
mill-ewwel żwieġ
ta’ missieru, Indrì
miet fin-Nadur;
Orazju miet fir-Rabat;
Marċellu miet ukoll
barra miż-Żebbuġ;
Ġużeppi miet fil-Belt
Valletta; Sor Marija
mietet ta’ 44 sena
fiż-Żebbuġ fit-28
ta’ Diċembru, 1744;
Ġwanni Pawlu miet
ta’ 77 sena fiż-Żebbuġ
fit-28 ta’ Ottubru,
1779; waqt li mit-tieni
żwieġ ta’ missieru,
Mikiel Anġlu miet
fiż-Żejtun; Antonju
miet fiż-Żurrieq;
Katerina sive Anġelika
mietet barra miż-Żebbuġ;
Rożarja mietet ta’
70 sena fl-Għarb
fid-9 ta’ Ġunju,
1789, waqt li Agata
mietet ta’ 69 sena
fir-Rabat ta’ Għawdex
fis-27 ta’ Ottubru,
1789, u ndifnet
fil-Matriċi.
L-Atti tan-Nutar
Wiġi Magri Cremona,
tat-12 ta’ Settembru,
1737, jgħidu li
Dun Franġisku Manueli
ħalla wara mewtu
li d-dħul minn proprjetà,
li kienet dar bl-għelieqi
magħha, li mill-Ilvant
kellha tmiss magħha
triq pubblika, min-Nofsinhar
proprjetà ta’ Dun
Marċellu Calleja,
mill-Punent triq
pubblika oħra, u
mit-Tramuntana proprjetà
ta’ Ġwanni Pawlu
Gatt u ta’ oħrajn,
kellu jintuża għall-manutenzjoni
tal-Knisja tal-Patroċinju
tal-Imqaddsa Verġni
Marija fl-Għasri.
Missier Dun Franġisku
Manueli, Ġwanni
Marija, li twieled
fiż-Żebbuġ fis-26
ta’ Diċembru, 1659,
u tgħammed fil-Matriċi,
miet fiż- Żebbuġ
fil-5 ta’ Frar,
1739, u ndifen fil-Knisja
Parrokkjali taż-Żebbuġ
fil-preżenza ta’
diversi qassisin.
L-ewwel mara tiegħu,
Anġelika, mietet
fiż-Żebbuġ fil-31
ta’ Jannar, 1705,
u ndifnet fil-Knisja
Parrokkjali taż-Żebbuġ.
It-tieni mara tiegħu,
Alberta, mietet
fiż-Żebbuġ fis-17
ta’ Diċembru, 1770,
fl-età ta’ 90, u
ndifnet fil-Knisja
Parrokkjali taż-Żebbuġ.
Missier Dun Franġisku
Manueli, Ġwanni
Marija, kien imlaqqam
“Il-furnar”. Dan
kien iħallas ċens
ta’ għelieqi li
kienu proprjetà
parti tal-Kapitlu
tal-Knisja Kolleġġjata
ta’ Birkirkara,
u parti tal-Kunvent
tas-Sorijiet Benedittini
ta’ Santa Skolastika
f’Victoriosa. Dawn
l-għelieqi kienu
msejħa “Ta’ Kanċila”,
“Ta’ Ġordan”, “Tal-Ħġieri”,
“Il-Wilġa” u “Ta’
Ċikku” f’Għammar.
Id-dixxendenti tiegħu,
minn ġenerazzjoni
għall-oħra, għamlu
rikorsi lill-Kapitlu
tal-Kolleġġjata
ta’ Birkirkara permezz
tan-Nutari, Periti,
Maġistrati, ċertifikati
tal-magħmudijiet,
żwieġ u mwiet, karti
ġenealoġiċi u l-Isqof
biex jippruvaw li
kienu s-sidien ta’
dawn l-artijiet
(Ara Appendiċi,
isfel). Xi wħud
minn dawn l-għelieqi
daħlu għalihom l-antenati
tiegħi miż-Żejtun,
dixxendenti ta’
Ġwanni Marija Manueli.
L-Antenati ta’ Dun
Franġisk Manueli
L-antenati ta’ Dun
Franġisk Manueli
kienu dawn: Missieru,
Ġwanni Marija, kien
bin Ġwanni Pawlu,
li żżewweġ lil Maria
Bigeni, bint Ġlormu
u Margerita Micallef,
fil-Matriċi fl-14
ta’ Novembru, 1649.
Ġwanni Pawlu miet
fiż-Żebbuġ fil-11
ta’ Novembru, 1701,
ta’ 80, waqt li
martu, Marija, mietet
fis-6 ta’ Mejju,
1699, ta’ 65 sena.
Ġwanni Pawlu Manueli
kien bin Ġulju,
li żżewweġ lil Katerina
madwar is sena 1600.
Wara li miet żewġha,
hija żżewġet lil
Siġismondu Burlò,
minn Ħal Tarxien,
fl-10 ta’ Ottubru,
1621, fil-Matriċi.
Ġulju twieled u
tgħammed f’Għawdex
fit-28 ta’ Diċembru,
1579. Missieru,
Franġisku sive Fanġju
(32: ara l-ħarġa
tas-sena d-dieħla),
iżżewweġ lil Marjanna
sive Marietta madwar
is-sena 1565. Dawn
it-tnejn kienu residenti
għal xi żmien fir-Rabat
ta’ Malta, qabel
ma żżewġu. Ir-reġistri
ta’ Malta u Għawdex
ma jmorrux lura
iktar mill-1540.
Missier Franġisku
kien il-Kjerku Ġwanni
Manueli (30: ara
l-ħarġa tas-sena
d-dieħla), li wkoll
kien għal xi żmien
residenti f’Malta.
Dan iżżewweġ madwar
is-sena 1535. Kien
użufrutwarju ta’
benefikat imħolli
minn Dun Antonellu
Manueli (21: ara
l-ħarġa tas-sena
d-dieħla), x’aktarx
zijuh fil-bogħod
li, peress li meta
kien għadu mhux
Kjerku, il-frott
tiegħu kien qed
jieħdu Dun Leonardu
Dalli. Jidher li
Dun Leonardu kien
qarib tal-familja
Manueli, għaliex
insibuh parrinu
fil-magħmudija ta’
Ġwanni-Antonju Manueli,
ħu Ġulju, fit-22
ta’ Lulju, 1568.
Kellu wkoll skjav
li tgħammed fit-2
ta’ Ottubru, 1569.
Ulied il-Kjerku
Ġwanni Manueli,
Franġisku, l-antenat
tiegħi, u ħuh Mattew,
għamlu rikors għand
Monsinjur Pietru
Dusina fl-1575 biex
dak il-benefikat
jieħdu lura missierhom,
issa li kien sar
Kjerku. Dan il-benefikat
kien jikkonsisti
f’ħames għelieqi
msejħa “Sieq Tarġa”
(ara fil-ħarġa tas-sena
d-dieħla, nri. 22-24,
26, 30, 31 u 32),
“il-Kappara” (ara
fil-ħarġa tas-sena
d-dieħla, nri. 21,
22, 24, 25 u 30),
“Ta’ Elja”, “Ta’
Melfur” u “Talmelchione”.
Fl-ewwel reġistru
t’Għawdex, li jiena
ttraskrivejt u ppubblikajt
ftit tas-snin ilu,
u li xi informazzjoni
minnu qegħda tidher
hawn, insibu iktar
familji bl-isem
ta’ Manueli, iżda
il-konnessjoni tagħhom
mal-familja ta’
Fanġju Manueli mhix
ċara peress li mhux
it-tfal kollha jissemmew
fir-reġistru tal-magħmudija
għall-fatt li l-manuskritt
fih in-nieqes. Il-probabbiltà
hi li dawn li ser
insemmi hawn kienu
jew ħut Franġisku,
jew ħut ibnu, Ġulju,
jew kuġini tagħhom.
Ir-reġistru jsemmi
lil Antonju Manueli
li żżewweġ lil Anjeża
qabel l-1588, u
li seta’ kien l-istess
Ġwanni Antonju,
bin Franġisku u
ħu Ġulju; Ġakbu
Manueli, missier
Isabella, li fil-15
ta’ Novembru, 1562,
iżżewġet lil Tumas
Gauci; Indrì Manueli,
li żżewweġ lil Romana
qabel l-1590; Mattew,
ħu Franġisku (ara
l-ħarġa tas-sena
d-dieħla), li jista’
ikun kien l-istess
Mattija, li żżewweġ
lil Eliżabbetta
qabel l-1559, u
li miet fil-15 ta’
Novembru, 1600;
Nikola, li żżewweġ
lil Katerina qabel
l-1554; Pawlu, li
żżewweġ lil Antonella
qabel l-1559, Salvu,
li żżewweġ lil Ġovanella
qabel l-1569, u
Saverju, li bintu,
Franġiska, iżżewġet
lil Ġakbu Albano,
bin Salvu, fl-1
ta’ Jannar, 1563.
Infakkar li dan
ir-reġistru jibda
fl-1554, tliet snin
biss wara li t-Torok
ħabtu għal Għawdex,
u kaxkru mijiet
lejn l-iskjavitù.
Għalkemm mhux imsemmi
bħala qed jitgħammed,
jirċievi l-Griżma
tal-Isqof, jiżżewweġ
jew jindifen, jissemma
wkoll il-Kjerku
Ġwanni Manueli,
missier Franġisku
u Mattew Manueli
(ara fuq), li jidher
bħala xhud fiż-żwieġ
ta’ Indrì Parnis
ma’ Eliżabbetta
Pontremoli fil-5
ta’ Frar, 1575.
Jissemmew wkoll
Dun Antonellu Manueli
(ara fuq u l-ħarġa
tas-sena d-dieħla),
li kien Viċi-Parroku
u li jidher qed
jamministra l-magħmudija
ta’ Ġovanna Siracusa
fit-12 ta’ Mejju,
1561, u Dun Ġwann
Manueli (ara l-ħarġa
tas-sena d-dieħla),
li wkoll kien Viċi-Parrokku,
u li jidher qed
jamministra l-magħmudija
ta’ Orlandu Carceppo
fit-18 ta’ Settembru,
1580. Dan Dun Ġwann
kien ukoll Locumtenens,
fis-sens li kien
jieħu ħsieb il-parroċċa
fl-assenza tal-Kappillan
tiegħu. Antonellu
Manueli jidher ukoll
bħala xhud meta
kienu għadu Kjerku
fis-27 ta’ April,
1540, fit-testment
ta’ Antonju Fantino.
Fl-20 ta’ Marzu,
1543, deher bħala
qassis, medjatur
u xhud fit-testment
ta’ Margerita Saliva,
mart Leonardu u
armla ta’ Franġisku
Santoro. Is-siġill
li uża kien ġab
l-armi ta’ De Federico.
Il-Familja Manueli
fis-Seklu Ħmistax
Madwar żewġ ġenerazzjonijiet
qabel l-1535, meta
x’aktarx iżżewweġ
il-Kjerku Ġwanni
Manueli, f’Malta
u Għawdex nsibu
numru mdaqqas ta’
nies bl-istess kunjom
li dak iż-żmien
kien jidher bħala
“De Manuele”. Dawn
in-nies jidhru f’diversi
kuntratti. Huwa
diffiċli tgħid x’kienet
il-konnessjoni ta’
dawn in-nies mal-antenati
ta’ Dun Franġisku
Manueli. Imma nafu
li, kif għidna fuq,
Franġisku u Marjanna
Manueli, il-bużbużnanniet
ta’ Dun Franġisku
Manueli, ukoll kienu
residenti fir-Rabat
ta’ Malta għal xi
żmien. Dawn in-nies
jidhru kif ġej:
1. Nikola
Manueli,
li nħatar wieħed
minn tliet Imħallfin
tal-Università ta’
Għawdex għas-snin
1401-1402, skont
digriet li ħareġ
minn Katanja fil-25
ta’ Settembru, 1401,
u għas-snin 1407-1408
skont digriet li
ħareġ minn Sirakuża
fl-20 ta’ Settembru,
1406.
2.
Pawlu Manueli,
li fl-1402 inħatar
wieħed minn erba’
Ġurati tal-Università
ta’ Għawdex għas-snin
1402-1403, skont
digriet li ħareġ
minn Katanja fl-20
ta’ Settembru, 1402,
għas-snin 1404-1405,
skont digriet li
ħareġ minn Katanja
fit-22 ta’ Ottubru,
1404, u għas-snin
1407-1408, skont
digriet li ħareġ
minn Sirakuża fl-20
ta’ Settembru, 1406.
3. In-Nutar
Anġlu Manueli,
magħruf ukoll bħala
“Anġlu Mullica”,
li f’Jannar tal-1423,
ħa ħsieb it-testment
tal-familja Pellegrino
minn Għawdex. Fl-1436,
inħatar mill-Viċi-Re
ta’ Sqallija, Battista
de Platamone, b’digriet
li ħareġ minn Katanja
fit-22 ta’ Novembru,
1436, Imħallef fil-Qorti
tal-Kaptan tal-Imdina
u Assessur flok
dak ta’ qablu. Mis-sena
ta’ wara, dan in-Nutar
inħatar wieħed minn
erba’ Nutari li
kellhom iservu ta’
Imħallfin fil-Qorti
tal-Kaptan tal-Imdina
kull sentejn sakemm
ir-Re Alfonso kien
ser jiddeċiedi mod
ieħor. Dan sar b’digriet
li ħareġ minn Katanja
fl-1 ta’ Marzu,
1437. Dan in-Nutar
kien jgħix f’Għawdex:
tant hu hekk, li
waqt li żamm il-kariga
tiegħu f’Malta,
inħatar ukoll Imħallef
fil-Qorti tal-Kaptan
tal-Università ta’
Għawdex għall-istess
snin 1437-1438,
skont id-digriet
li ħareġ minn Katanja
fl-1 ta’ Marzu,
1437. Peress li
ma kienx possibbli
li l-istess persuna
jżomm żewġ postijiet,
wieħed f’Malta u
l-ieħor f’Għawdex,
in-Nutar Anġlu Manueli
tilef postu f’Għawdex
għall-Imħallef Indrì
De Beniamin għas-snin
1437-1438, skont
id-digriet li ħareġ
minn Palermo fl-10
ta’ Jannar, 1438.
F’każ, imma, li
n-Nutar De Beniamin
ma kienx ser jibqa’
Imħallef, in-Nutar
Manueli, minkejja
li kien ser ikun
Imħallef f’Malta,
xorta seta’ joqgħod
bħala r-raba’ u
l-aħħar Imħallef
f’Għawdex minfloku.
Dan skont id-digriet
li ħareġ minn Palermo
fil-11 ta’ Jannar,
1438. Fl-1454, il-pożizzjoni
ta’ Imħallef [f’Malta]
ġiet imwegħda lin-Nutara
Antonju Falzon u
Anġlu Manueli: dan
sabiex il-flus dovuti
lejhom jintużaw
biex ikopru bżonnijiet
fil-Kurja tal-Università.
Dan skont digriet
li ħareġ minn Palermo
fit-28 ta’ Lulju,
1454. Fl-istess
sena huwa kiteb
il-kuntratt tal-fundazzjoni
“Tal-Istabal” jew
“Santa Maria delli
Bordino” jew “Tal-Bordini”
f’Ħaż-Żebbuġ fl-inħawi
ta’ San Ġakbu ħdejn
il-Knisja ta’ Santa
Marija tal-Virtù
li n-Nobbli Bartilmew
De Bordino waqqaf.
Fl-istess sena,
in-Nutar Manueli
nħatar wieħed mit-tliet
Imħallfin fil-Qorti
Ċivili tal-Università
ta’ Għawdex għas-snin
1454-1455, skont
digriet li ħareġ
minn Palermo fl-4
ta’ Marzu, 1455.
Sena wara huwa kiteb
il-kuntratt li fih
il-Baruni Marku
Antonju Inguanez
u martu, il-Barunissa
Imperja Gatt, ġenituri
ta’ Dun Lanċea,
waqqfu benefizzju
b’ġuspatronat iddedikat
lill-Madonna ta’
Monserrat imsejjaħ
“Ta’ Ħelu”, fl-inħawi
ta’ San Martin,
b’kappella fil-Katidral
tal-Imdina. Tliet
snin wara, dan in-Nutar
Manueli nħatar Imħallef
tal-Ewwel Appell
fl-Università tal-Imdina
għas-snin 1458-1459,
skont digriet li
ħareġ minn Palermo
fid-29 ta’ Mejju,
1458. F’dik l-istess
sena, huwa nħatar
mill-Viċi-Re ta’
Sqallija biex jagħmel
rapport u jibagħtu
lir-Re dwar kemm
iffundati kienu
l-ilmenti ta’ xi
mibgħutin mill-Università
tal-Imdina lejn
ir-Re dwar l-aġir
ta’ Ġwanni De Guevara
bħala Kastellan
tal-Kastell tal-Baħar
(Birgu). Din il-ħatra
seħħet b’digriet
li ħareġ minn Palermo
fis-27 ta’ Ġunju,
1458. Fl-istess
sena, in-Nutar Manueli
niżżel fl-Atti d-deċiżjoni
tal-Viċi-Re dwar
Nikola De Algaria
li kien ħa r-responsabbiltà
li jamministra l-qbiela
tal-Università ta’
Għawdex għas-snin
1446-1450, kif jidher
f’dokument li deher
f’Palermo fit-2
ta’ Diċembru, 1458.
4. Pietru
Manueli,
magħruf ukoll bħala
“Pietru Mullica”,
li fl-1432 inħatar
wieħed mill-erba’
Ġurati tal-Università
ta’ Għawdex għas-snin
1432-1433, skont
digriet li ħareġ
minn Messina fit-3
ta’ Novembru, 1432,
u għas-snin 1444-1445,
skont digriet li
ħareġ minn Palermo
fis-7 ta’ Novembru,
1444.
5. Rajnerju
Manueli,
li fl-1442 inħatar
wieħed miż-żewġ
Akatapani fl-Università
tal-Imdina għas-snin
1442-1443, skont
digriet li ħareġ
minn Katanja fid-9
ta’ Settembru, 1442.
6. Federiku
Manueli,
li fl-1444 inħatar
wieħed miż-żewġ
Akatapani fl-Università
ta’ Għawdex għas-snin
1444-1445, skont
digriet li ħareġ
minn Palermo fis-7
ta’ Novembru, 1444.
7. Antonju
Manueli,
magħruf ukoll bħala
“Antonju Mullica”,
li fl-1444 kellu
artijiet f’Dbieġi,
jew Ta’ Dibiġi,
f’Għawdex, għolja
fuq l-Ilvant tal-Għarb,
li kienu jmissu
ma’ dik ta’ Damiata
de Raspullo, mart
Antonju, li fit-testment
tagħha tat-18 ta’
Frar, 1444, ħallietha
lill-Matriċi, u
ma’ dawk ta’ Antonju
de Suria. Fl-1453,
inħatar bħala wieħed
mill-erba’ Ġurati
tal-Università ta’
Għawdex għas-snin
1453-1454, skont
digriet li ħareġ
minn Palermo fis-27
ta’ Ottubru, 1453.
8. Ġwanni
Manueli,
li kien magħruf
ukoll bħala “Ġwanni
Mullica”, u li kien
Imħallef fit-testment
ta’ Mikiel Cadumi
tad-19 ta’ Mejju,
1446 u tat-testment
ta’ Mattew Mannara
tal-15 ta’ Marzu,
1452. Inħatar wieħed
miż-żewġ Akatapani
tal-Università ta’
Għawdex għas-snin
1454-1455, skont
digriet li ħareġ
minn Palermo fl-4
ta’ Marzu, 1455.
Kien inħatar Imħallef
fil-Qorti Ċivili
tal-Università ta’
Għawdex għas-snin
1457-1458, skont
digriet li ħareġ
minn Palermo fil-15
ta’ Settembru, 1457,
għas-snin 1462-1463,
skont digriet li
ħareġ minn Palermo
fil-5 ta’ Awwissu,
1462, għas-snin
1467-1468, skont
digriet li ħareġ
minn Palermo fl-24
ta’ Lulju, 1467,
għas-snin 1469-1470,
skont digriet li
ħareġ minn Katanja
fid-29 ta’ Settembru,
1469, u għas-snin
1476-1477, skont
digriet li ħareġ
minn Messina fl-1
ta’ Awwissu, 1476.
Dan Ġwanni Manueli
kellu għalqa li
kienet tmiss ma’
dawk ta’ Ġwanni
Damphasin, Demetriju,
triq pubblika u
dik ta’ Margerita
Xeiba, mart Pawlu,
li ħallietha għall-Knisja
ta’ Santa Marija
msejħa “Ta’ Savina”,
li kienet il-parroċċa
tagħha. Dan jikkonferma
li dak iż-żmien
kien hawn erba’
parroċċi, kollha
fir-Rabat. Dawn
kienu tal-Matriċi,
ta’ San Ġorġ, ta’
San Ġakbu u ta’
Savina.
9. In-Nobbli
Nutar Mattew Manueli-Manna.
Mattew Manueli kien
inħatar Nutar tal-Qorti
Ċivili tal-Università
tal-Imdina għas-snin
1452-1453, skont
digriet li ħareġ
minn Palermo f’Diċembru,
1452, u għas-snin
1453-1454, skont
digriet li ħareġ
minn Palermo fis-7
ta’ Frar, 1453.
Huwa nħatar wieħed
mill-erba’ Ġurati
tal-Università tal-Imdina
għas-snin 1458-1459,
skont digriet li
ħareġ minn Palermo
fid-29 ta’ Mejju,
1458. Hu kien talab
lis-Segretarju u
lill-Kredenċerju
tal-Università tal-Imdina
biex jestendi d-dwieli
tiegħu għal fuq
art mhux ikkultivata
u li kienet tappartjeni
lill-Kuruna. Din
it-talba kienet
ġiet milqugħa skont
digriet li ħareġ
minn Palermo fl-20
ta’ Mejju, 1461.
Kien inħatar wieħed
mill-ħames Ġurati
fl-Università tal-Imdina
għas-snin 1462-1463,
skont digriet li
ħareġ minn Palermo
fl-1 ta’ Awwissu,
1462, u Mħallef
fil-Qorti Ċivili
għas-snin 1464-1465,
skont digriet li
ħareġ minn Palermo
fit-23 ta’ Lulju,
1464. Fis-sena ta’
wara, il-Viċi-Re
ta’ Sqallija ordnalu
bħala Mħallef jikkastiga
lil Dionisju Attard
favur Ġwanni Mangion,
kif jidher mid-digriet
li ħareġ minn Messina
fis-26 ta’ Jannar,
1465. Fit-12 ta’
Settembru, 1467,
kien xhud fil-ħatra
ta’ Ochua De Gambra,
Basque, bħala prokuratur
ta’ Ciancio Lassu,
Basque ieħor u residenti
f’Malta. Erbat ijiem
wara, kien xhud
f’talba li Lanċea
Borg għamel biex
jieħu lura għalqa.
Fil-25 ta’ Settembru,
1467, bħala kustodju
ta’ Litterju u Pawla
De La Barba, ulied
il-mibki Pietru
u Kostanza, mart
Ġwanni Zammit, Mattew
Manueli xtara minn
ommhom art bi dwieli
fl-inħawi ta’ Wied
il-Busbies, mhux
dak lejn il-Majistral
tal-Imdina, imma
sinonimu mal-Karwija
(ara isfel). Tlett
ijiem wara, deher
bħala xhud f’stqarrija
li Pawlu Axiaq u
Bartilmew Bugeja,
minn Ħaż-Żebbuġ,
għamlu, li tgħid
li kellhom jagħtu
xi flus lil Blasju
Michola u Ġwanni
Vidal mill-Imdina.
Fit-30 ta’ Settembru,
1472, huwa nħatar
Eżekutur tat-testment
li Dun Nikola De
Bordino għamel.
Kien xhud fil-kawża
ta’ Tristan de Guevara
u martu Kjara kontra
Godifredu Desguanes
fis-sena 1473. Fl-istess
sena, Mattew Manueli
nħatar mill-Viċi-Re
bħala Mħallef fl-Università
tal-Imdina flok
Indrì Falzon peress
li ħuh, Lawrenz
Falzon, kien akkużat
li ffalsifika l-karti
tal-proċedura u
tkeċċa mill-gżira,
u peress li l-kawża
ta’ Lawrenz Falzon
kienet qed tidher
quddiem il-Qorti
tal-Imdina. Tliet
snin wara, fl-1476,
huwa nħatar wieħed
mill-erba’ Ġurati
tal-Università tal-Imdina
għas-snin 1476-1477,
skont digriet li
ħareġ minn Messina
fit-22 ta’ Lulju,
1476, u għas-snin
1480-1481, skont
digriet li ħareġ
minn Palermo fid-19
ta’ Awwissu, 1480.
Fl-1480, il-Viċi-Re
kitiblu u lil Ġwanni
de Mazara biex jgħidilhom
li, peress li t-Torok
kienu ser jaħbtu
għal Malta, huwa
kien qed jibgħat
ġifen bil-qamħ,
u talabhom iqasmuh
lill-familji għonja,
li dawn kellhom
iħallsu lin-negozzjanti
tal-ġifen, u mbagħad
iqassmu l-bqija
tal-qamħ lill-bqija
tal-popolazzjoni.
Dan skont id-digriet
li ħareġ minn Palermo
fid-19 ta’ Awwissu,
1480. Fil-5 ta’
Novembru, 1482,
huwa kien xhud ta’
stqarrija minn Bartilmew
Flaccavento, li
tgħid li rċieva
26 falkun u ħlas
tagħhom mis-Segretarju
tal-Università tal-Imdina,
Antonju De Guevara.
Fl-1484, Mattew
Manueli ġie mitlub
irodd lura għaxar
uqijiet lil Ġwanni
De Guevara, eredi
ta’ ħuh Antonju
li kien Segretarju
tal-Università tal-Imdina.
Dan sar bis-saħħa
ta’ digriet li ħareġ
minn Katanja fis-17
ta’ Jannar, 1484.
Dan Mattew Manueli
kien intgħażel wieħed
minn erba’ Ġurati
fl-Università ta’
Malta għas-snin
1480-1481, skont
digriet li l-Viċi-Re
ta’ Sqallija ħareġ
f’Palermo fid-19
ta’ Awwissu, 1480.
Mattew Manueli,
kien, għal xi żmien,
is-sid ta’ art fil-Karwija
bejn Ħal Kirkop
u Ħal Safi, kif
jidher fil-kuntratt
tal-1 ta’ Frar,
1486, u f’ieħor
tal-1 ta’ Frar,
1487. Jidher minn
dawn il-kuntratti
li n-Nobbli Mattew
Manueli kien ġa
mejjet fis-sena
1486. Is-Sinjura
Manna Manueli għamlet
it-testment tagħha
fit-3 ta’ Ottubru,
1483, u dehret f’appell
li għamlet fl-14
ta’ Diċembru, 1486,
lill-Qorti Rjali
kontra deċiżjoni
li kienet ittieħdet
kontriha favur Iniklu
Kantur dwar art
imsejħa “Għabdirżeq”
f’Malta. Din l-art
insibuha wkoll bl-isem
ta’ “Għabdrużaq”,
in-naħa taż-Żurrieq.
10. Leonardu
Manueli,
li nħatar Akatapan
fl-Università ta’
Għawdex għas-snin
1462-1463, skont
digriet li ħareġ
minn Palermo fl-5
ta’ Awwissu, 1462.
Appendiċi
1. Pianta della
clausura di terra,
posta nel Gozzo,
e nelli confine
del Zebug, in contrada
tal Gammar, apelata
il Vilgia, consistente
in più porcioni
di lenze, con tre
littere, e della
capacità di tumuli
dodici, mondelli
due, e misure otto
di buona, e col
pasagio sopra beni
del V. M. di Santa
Scolastica nel punto
loniato A.
Li jiena nittraduċi
hekk:
“Pjanta ta’ għalqa,
li qegħda f’Għawdex,
u fil-konfini taż-Żebbuġ,
fl-inħawi ta’ Għammar,
imsejħa ‘Il-Wilġa’,
li tikkonsisti f’porzjonijiet
oħra ta’ ħbula,
bi tliet ittri,
u ta’ arja ta’ tnax-il
tomna, żewġ sigħan,
u tmien kejliet
ta’ art tajba, u
bil-passaġġ għal
fuq il-proprjetà
tal-Venerabbli Monasteru
ta’ Santa Skolastika
fil-parti mmarkata
‘A’”.
2. Delineata
da me oggi li 30.
Luglio 1834. Giovanni
Sammut Perito Ar.
Giuseppe Portelli
Civile.
Li jiena nittraduċi
hekk:
“Pjanta mħażża minni
llum, 30 ta’ Lulju,
1834. Ġwanni Sammut,
Perit Arkitett.
Ġużeppi Portelli,
Ċivili”.
3. Umile ricorso
di Salvadore Cini,
Francesco Scerri,
Mro Francesco Porteli,
Francesco Bajada,
Raffaele Debrincat,
Giuseppe Camilleri,
Giuseppe Grima,
Giuseppe Galea,
Orsola Manueli,
Gio. Maria Mintuf,
Paolo Micalef, Facondo
Camilleri, e Michele
Galea del fu Giuseppe,
uno delli dipendenti
... tutti del Gozo.
...
Ikompli…
Referenzi
Aquilina,
G. u S. Fiorini
edi. (2001). Documentary
sources of Maltese
history. Part IV.
Documents at the
Vatican. No. 1:
Archivio Segreto
Vaticano. Congregazione
Vescovi e Regolari.
No. 51. Mgr Petrus
Dusina, 1575: Malta:
Visita Apostolica.
Malta, Malta University
Press.
Borg, V. (2008).
Melita sacra I:
The Maltese Diocese
and the Sicilian
environment from
the Norman Period
till 1500 A.D. Malta,
A.P.S. Bank.
Busuttil, J. and
S. Fiorini edi.
(2006). Documentary
sources of Maltese
History. Part V:
Documents in the
Curia of the Archbishop
of Malta. No. 1:
The Registrum fundationum
beneficiorum Insulae
Gaudisii: 1435-1545.
Malta, Malta University
Press.
Del Amo García,
J., S. Fiorini and
G. Wettinger edi.
(2001). Documentary
sources of Maltese
History. Part III:
Documents of the
Maltese Universitas.
No. 1: Cathedral
Museum, Mdina: Archivum
Cathedralis Melitae:
Miscellanea 33:
1405-1542. Malta,
Malta University
Press.
Fiorini, S. ed.
(1996). Documentary
sources of Maltese
History. Part I:
Notarial documents.
No. 1: Notary Giacomo
Zabbara. R494/1
(I): 1486-1488.
Malta, University
of Malta.
Fiorini, S. ed.
(2004). Documentary
sources of Maltese
History. Part II:
Documents in the
State Archives,
Palermo. No. 2:
Cancelleria regia:
1400-1485. Malta,
Malta University
Press.
Fiorini, S. ed.
(2005). Documentary
sources of Maltese
History. Part I:
Notarial documents.
No. 3: Notary Paulo
Bonello. Ms. 588:
1467-1517. Notary
Giacomo Zabbara.
Ms. 1132: 1471-1500.
Malta, Malta University
Press.
Fiorini, S. ed.
(2007). Documentary
sources of Maltese
History. Part II:
Documents in the
State Archives,
Palermo. No. 3:
Cancelleria regia:
1460-1485. Malta,
Malta University
Press.
Mintoff, G. (2000).
Il-proċess tat-twaqqif
tal-Viċi-Parroċċa
fil-ħâra tal-Għasri
– Għawdex: 1866-1872.
Il-Korpus 20. Ħarġa
Straordinarja. Il-Korpus-Kunsill
Lokali Għasri.
Vella, H.C.R. (2008).
“Leonardu u l-ewwel
reġistru t’Għawdex:
1554-1625”, Għaqda
Mużikali San Leonardu,
Ħal Kirkop, 195-205.
Vella, H.C.R. (2010).
The earliest Church
register in Gozo:
1554-1628. Malta.
Vella, H.C.R. (2012).
Katalgu tal-Arkivju
tal-Knisja Kolleġġjata
ta’ Birkirkara.
Malta (fil-proċess
li jitlesta).
Wettinger, G. (2000).
Place-names of the
Maltese Islands.
Ca. 1300-1800. Malta,
Publishers Enterprises
Group (P.E.G.) Ltd.
Dan l-artiklu
deher fir-Rivista
'L-Gholja taz-Zebbug'
2012 |
|